Katalog szelągów olkuskich Zygmunta III Wazy – zapowiedź

Na tle produkcji szelężnej poszczególnych władców Polski zdecydowanie wybija się mennictwo Zygmunta Wazy. Niestety jak dotąd nie ma dobrego katalogu obejmującego szelągi Zygmunta III. Mówiąc o dobrym katalogu mam na myśli trzy kwestie:

  • Poszczególne odmiany powinny być zilustrowane w miarę dobrymi zdjęciami
  • Konstrukcja katalogu powinna być logiczna, prosta i zrozumiała dla odbiorcy
  • Katalog powinien zawierać znane odmiany, nie tylko podstawowe ale również zwykłe

Żaden z katalogów obejmujących mennictwo szelężne Zygmunta III nie spełnia powyższych kryteriów. Bardzo dobra książka E. Mrowińskiego „Monety Rygi” zawiera również katalog monet ryskich Zygmunta III (w tym szelągów). Zostały tam jednak uwzględnione tylko odmiany podstawowe. Ponadto nie są one zilustrowane zdjęciami monet.

Znakomity pod wieloma względami katalog G. Haljaka „Livonian Coins XIII-XVIII Century. Part II: Kingdoms. Livonian Coins from XVI-XVIII Century” spełnia dwa spośród trzech wymienionych przeze mnie kryteriów. Zdjęcia monet są jednak czarno-białe i tak fatalne, że praca z katalogiem po prostu męczy, a bez lupy jest niemożliwa.

Jeśli chodzi o szelągi litewskie, najlepszy jest oczywiście katalog E. Ivanauskasa (2013, t. II). Jednak nie wszystkie monety są tam zilustrowane zdjęciami.

Przejdźmy do szelągów koronnych. Praca Cz. Kamińskiego i J. Kurpiewskiego „Katalog monet polskich 1587-1632 (Zygmunt III Waza)” obejmuje całość mennictwa Zygmunta III. Poszczególne odmiany szelągów (a także innych nominałów) nie są jednak przypisane do konkretnych mennic. Ponadto katalog nie zawiera zdjęć monet. Jedynie części odmian towarzyszą rysunki.

Również całość mennictwa Zygmunta III obejmuje katalog E. Kopickiego „Monety Zygmunta III Wazy”. W tej pracy poszczególne odmiany są przypisane do konkretnych mennic. Każdej odmianie towarzyszy rysunek. Dużą wadę książki E. Kopickiego stanowią niejasne kryteria konstrukcji katalogu. Poszczególne odmiany szelągów nie są np. ustawione „rocznikami”. Np. poz. 63-64 to szelągi olkuskie z roku 1594, poz. 65-72 to szelągi olkuskie z roku 1593, a poz. 73-74 – znów szelągi olkuskie z roku 1594, a już następna poz. 75 to szeląg z mennicy poznańskiej z roku 1588. Poszczególne odmiany nie są też ustawione „mennicami”. Np. najpierw zostały zaprezentowane odmiany ze Wschowy, potem z Bydgoszczy, a następnie znów ze Wschowy.

Ja rozumiem, że stylistyka (np. kształt tarcz herbowych), czy znaki mennicze występujące na monecie to są bardzo ważne kryteria. Ważniejsze są jednak kryteria daty i mennicy. Ustawienie poszczególnych odmian wg nich (data lub mennica) bardzo ułatwiłoby korzystanie z katalogu. Mimo wspomnianych wad, praca E. Kopickiego jest jak dotąd najlepszym katalogiem zawierającym całe mennictwo szelężne Zygmunta III.

Książka J. Reymana „Mennica olkuska 1579-1601” to wzór dokładności i drobiazgowości w wyławianiu poszczególnych odmian (również szelągów). Jednakże:

  • dotyczy tylko mennicy olkuskiej
  • nie posiada zdjęć większości odmian (a te, które są zamieszczone w książce są tak marne, że szkoda gadać)

Mimo to, ze względu na wspomnianą wyżej zaletę, praca J. Reymana zdecydowanie wybija się spośród omawianych publikacji. Autorowi udało się wyodrębnić 121 odmian szelągów olkuskich. Dla porównania, w katalogu E. Kopickiego znalazły się 74 odmiany.

Jakiś czas temu umieściłem następujący post na Fb:

„Lech Stępniewski jest autorem imponującego przedsięwzięcia, które realizuje od ponad 10 lat. Korzystając z pomocy innych pasjonatów numizmatyki starożytnego Rzymu, gromadzi on na swojej stronie „Not in RIC” – w skrócie NiR – zdjęcia odmian monet nie odnotowanych w monumentalnym katalogu „The Roman Imperial Coinage”, a ściślej – w VI i VII tomie tego katalogu (od Dioklecjana do Licyniusza). Ilość zebranych przez niego odmian powoli dochodzi do 5 000*.

Jaki ma to związek z szelągami z czasów dynastii Wazów? Otóż najlepszy, a w każdym razie najdokładniejszy katalog szelągów olkuskich jest katalog J. Reymana „Mennica olkuska 1579-1601”. Ma co prawda spore wady, np. brak zdjęć, czy szacunkowych rzadkości. Jest jednak zdecydowanie najdokładniejszy. Widziałem w życiu mało szelągów z Olkusza, których by tam nie było. Parę jednak widziałem. Błąka mi się między półkulami myśl aby rozpocząć projekt zbierania zdjęć szelągów olkuskich ZIIIW, których nie ma w katalogu Reymana. Tytuł roboczy projektu – NiR.”

*Liczba 5000 już została dawno przekroczona

***

Człowiekowi między półkulami błąkają się różne projekty. Jedne dość szybko obumierają, inne powolutku rosną przybierając coraz bardziej konkretne kształty. Jeszcze inne ewoluują. Pomysł aby utworzyć zbiór zdjęć szelągów nie opisanych przez J. Reymana, przeistoczył się w pomysł aby zabrać się za opracowanie od nowa katalogu szelągów olkuskich. Byłby to pierwszy krok na drodze prowadzącej do całościowego katalogu szelągów Zygmunta III Wazy.

Dlaczego zaczynać akurat od szelągów olkuskich? Jest to kwestia moich osobistych upodobań. Spośród wszystkich mennic koronnych, olkuska wydaje mi się najciekawsza. Bito tam najpiękniejsze szelągi w najbardziej efektownym okresie – pierwszej dekady panowania Zygmunta III (a ściślej w latach 1588-1594).

***

Bez ścisłej współpracy ze środowiskiem miłośników szelągów Zygmunta III przedsięwzięcie tego typu zakończyłoby się oczywiście klapą. Dlatego też proszę o przesyłanie zdjęć odmian szelągów, które nie zostały uwzględnione w naszym katalogu. Jeśli zdjęcie nie stanowi własności osoby, która je przysłała, proszę również o informację o pochodzeniu zdjęcia. Mile widziane są również linki do portali aukcyjnych, sklepów numizmatycznych itp.

W najbliższym czasie na forum TPZN otworzę wątek poświęcony katalogowi szelągów olkuskich Zygmunta III, gdzie postaram się prowadzić główną dyskusję. Tam też można będzie wstawiać zdjęcia.

***

Katalog opracowany przeze mnie – oczywiście w tej pierwotnej, uboższej wersji początkowej – pojawi się w następnym wpisie. Będzie on również dostępny w zakładce „do pobrania”. W miarę gromadzenia zdjęć nowych odmian katalog będzie aktualizowany. O każdej takiej aktualizacji czytelnicy bloga zostaną oczywiście poinformowani.

Na pewnym etapie budowy katalogu planuję publikację papierową.

2 przemyślenia nt. „Katalog szelągów olkuskich Zygmunta III Wazy – zapowiedź

  1. Witam.
    Mam szeląga 1590 IF z monogramem typu I , ale z odmiana napisową na awersie : SIG III D G R_PO M D L.
    Zdjęcia prześlę telefonem jutro .
    Moneta o wadze 1,048 grama , z aukcji allegro nr 787 356 2529.
    Pozdrawiam
    Aleksander

Skomentuj AleksCz Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *