Pierwsza polska moneta z datą

Rok temu z górką prowadziłem ciekawy spór z uroczą panią Ewą. Spór dotyczył tego czy grosza głogowskiego z roku 1506 można uznać za pierwszą polską monetę z datą, czy też nie. W mailach które sobie wysyłaliśmy pojawiały się z obydwu stron bardzo konkretne argumenty. Spróbuję je tu wydestylować i przedstawić Państwu.

1100-a1100-r

Grosz głogowski Zygmunt Stary, Głogów 1506

Av.: Orzeł w koronie. Legenda: SIGISMVNDVS DVX GLOGOVIE (Zygmunt książę Głogowa). Rv.: Pogoń, poniżej data 1506. Napis w otoku (dalszy ciąg legendy z awersu): KAZIMIRI R POLONIE NATVS (Kazimierza króla Polski rodzony <<syn>> – zob. komentarz D. Marciniaka). Moneta srebrna; średnica ok. 25 mm; waga 2,02 g; mennica Głogów; Kop. 5768, R1

***

Obok argumentów żartobliwych („ja tę monetę adoptuję jako polską i jako proroczą zapowiedź obecnej przynależności Śląska do Polski”), na które zgodziłem się bez większych zastrzeżeń, pojawiły się też argumenty poważniejsze.

Wg pani Ewy grosz głogowski 1506 roku jest pierwszą datowaną monetą polską gdyż:

  • Na monecie jest polski orzeł.
  • Skoro emitentem grosza głogowskiego był polski książę to i moneta jest polska (podobnie jak monety cypryjskie wybijane przez Mennicę Polską są monetami cypryjskimi, a nie polskimi).
  • Na monecie widnieje imię króla Polski Kazimierza Jagiellończyka.

W odpowiedzi napisałem co następuje:

  • Orzeł nie jest jedynym herbem występującym na monecie. Jest tam też Pogoń litewska, a przecież nie powiemy, że grosze głogowskie to monety litewskie. Obydwa herby dodawały po prostu groszom głogowskim Zygmunta godności i dostojeństwa.
  • Monety cypryjskie bite w Mennicy Polskiej są oczywiście cypryjskie. Mennica Polska występuje tu bowiem jedynie jako wykonawca, a nie emitent. Porównanie z groszami głogowskimi nie jest jednak najlepsze gdyż w tym przypadku emitentem był książę głogowski (który w niedalekiej przyszłości miał zostać królem Polski), nie zaś Polska, która zleciła księstwu głogowskiemu wykonanie monety. O tym, kto jest emitentem precyzyjnie informuje napis na awersie: SIGISMVNDVS DVX GLOGOVIE, a więc nie książę polski tylko głogowski.
  • Napis KAZIMIRI R POLONIE NATVS (Kazimierza króla Polski rodzony <<syn>>) świadczy o koligacjach rodzinnych Zygmunta Jagiellończyka – przyszłego Zygmunta Starego – które miały podnieść jego prestiż (podobnie jak herby umieszczone na monecie) i pokazać iż jest on sukcesorem tronu polskiego i litewskiego. Napis ten nie świadczy natomiast o pełnionej przez Zygmunta funkcji dającej prawo do emisji monety. Ta informacja jest bowiem umieszczona na awersie (DVX GLOGOVIE).

Dodam tylko, że na pani Ewie moja argumentacja nie zrobiła większego wrażenia i pozostała ona przy swoim zdaniu.

***

Nie ulega wątpliwości, że grosz głogowski Zygmunta Jagiellończyka z roku 1506 to pierwsza datowana moneta bezpośrednio związana z Polską. Ale to jednak trochę co innego niż moneta polska. Z pewnością grosz głogowski z 1506 roku należy do polskiej numizmatyki, ale nie jest monetą polską w ścisłym tego słowa znaczeniu.

***

Pierwsza datowana moneta polska to niepozorny półgrosz koronny Zygmunta Starego z roku 1507. Jest on z pewnością mniej efektowny niż grosz głogowski z 1506 roku i chyba nieco bardziej popularny.

xvi-1-polgrosz-1axvi-1-polgrosz-1-r

Półgrosz koronny Zygmunt Stary 1507

Av.: Orzeł w koronie, u góry krzyżyk. Napis w otoku: MONETA SIGISMVNDI (moneta Zygmunta). Rv.: Korona, u góry krzyżyk. Napis w otoku (dokończenie napisu z awersu): REGIS POLONIE 1507 (króla Polski 1507). Moneta srebrna; średnica ok. 19 mm; waga 0,85 g; mennica Kraków; Kop. 406, R

11 przemyśleń nt. „Pierwsza polska moneta z datą

        1. Zdaje się, że grosz głogowski nie był pierwszą datowaną monetą na ziemiach polskich. A co z groszem księcia legnickiego Fryderyka II z 1505 r. czy szelągiem miasta Dąbie Bogusława X z 1492 r. ? Co do pierwszej polskiej pierwszej datowanej monety nie mam uwag 🙂

          1. Ma Pan rację. Bardziej precyzyjne byłoby określenie grosza głogowskiego jako pierwszej datowanej monety nie „na ziemiach polskich” tylko „związanej (ówcześnie) z Polską” (poprzez osobę polskiego królewicza i przyszłego króla Polski). Przy takim określeniu ani grosz księcia legnickiego z 1505 , ani szeląg miasta Dąbie z 1492 nie wchodzą w rachubę. Natomiast jako monety „na ziemiach polskich” – jak najbardziej. Zrobię edycję wpisu aby kwestia ta była bardziej czytelna. Dziękuję za komentarz 🙂

  1. Do mnie również przemawia Pana argumentacja, ale uściśliłbym jedynie kwestię tłumaczenie legendy na groszu głogowskim.
    Co prawda filologiem łaciny nie jest – tutaj ukłon do prof. Bartosza Awianowicza, ale w legendzie nie ma słowa „syn” choć oczywiście o syna chodzi.
    Zapis SIGISMVNDVS DVX GLOGOVIE / KAZIMIRI R POLONIE NATVS (Zygmunt książę głogowski / syn Kazimierza króla Polski) trochę nieścisły.
    Będąc bardziej dosłownym ująłbym to jako „Zygmunt książę głogowski, Kazimierza króla Polski rodzony” (syn w domyśle) 🙂
    Przy okazji trzeba by prof. Awianowicza dopytać 🙂
    Pozdrawiam – Damian

  2. Czuję się wezwana do tablicy 🙂
    i jest mi z tym bardzo miło.

    Otóż swoją opinię na temat pierwszeństwa grosza głogowskiego jako pierwszej datowanej monety polskiej oparłam na opinii Tadeusza Kałkowskiego, zawartej w książce „Tysiąc lat monety polskiej” (drugie wydanie, str. 128), cytuję: „I ta data: 1506 – pierwsza na śląskiej i polskiej monecie „.
    Kałkowski podkreśla również, że „biały” grosz głogowski królewicza Zygmunta Jagiellończyka jest jest to moneta zarówno śląska i bardzo polska. (str. 127)
    Przekonuje mnie również obecność dwóch herbów Rzeczpospolitej Obojga Narodów – Orła i Pogoni.
    Bardzo cieszy mnie ta dyskusja i żywe zainteresowanie historią polskich monet
    Serdecznie pozdrawiam

  3. Dodam jeszcze tylko, że szczerze podziwiam wiedzę numizmatyczną Pana Dariusza.
    Obiecuję, że od tej pory w prelekcjach propagujących polską historią monetarną będę również wymieniała półgrosza koronnego Zygmunta Starego z 1507 r. jako jedną z pierwszych datowanych monet polskich.
    Bardziej niż o prymat chodzi mi o uświadomienie słuchaczom faktu, że do początków XVI wieku, monety dat nie posiadały, co znacznie utrudnia ich przypisanie do konkretnego momentu panowania władcy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *