Przeglądałem ostatnio po raz kolejny „Mennicę Bydgoską” M. Gumowskiego. Szukałem czegoś zupełnie innego, ale przypadkowo zatrzymałem się przy następującym zdaniu: „Godłem ostatniego wardajna, Ernesta Knorra, jest jeden hak górniczy, pionowo stojący z literami E K obok. Znamy go tylko z monet, mianowicie z szóstaków koronnych z r. 1600 i 1 (…)”. O pojedynczym haku menniczym Ernesta Knorra wspominał też hr. Walewski (Trojaki koronne Zygmunta III od 1588 do 1624, Kraków 1884, s. 101). Zacząłem się zastanawiać czy jest możliwe, że hak, o którym pisałem parę miesięcy temu:
należał nie do Brüssela, lecz do Knorra? Byłaby to bardzo atrakcyjna hipoteza. Hak to hak. Mamy monetę z hakiem i mamy mincerza z hakiem. Wszystko się zgadza. Jednakowoż…
* W interesującym nas okresie 1595-96 Ernest Knorr był pracownikiem mennicy wschowskiej a nie poznańskiej.
* Pojedynczy hak przypisywany Knorrowi pojawia się na szóstakach dopiero w roku 1600, a więc wtedy gdy mincerze nie mogli już umieszczać swoich znaków. Dlaczego nie ma go na szelągach wschowskich w poprzednich latach? Znaki swoje umieszczali tam zarówno A. Lauffert jak i J. Dittmar. Dlaczego nie E. Knorr?
A może szelągi z pojedynczym hakiem z lat 1595-96 przypisywane w katalogach mennicy poznańskiej w rzeczywistości były bite we Wschowie? No tak, ale…
* Po pierwsze, w latach 1595-96 Ernest Knorr nie pełnił w mennicy wschowskiej funkcji kierowniczych. Należał pewnie do personelu, ale nie był na tyle ważną personą aby kłaść swe znaki na monetach. Poważną funkcję otrzymał dopiero w roku 1597. M. Gumowski: „Gdy Jan Dittmar objął w 1597 dzierżawę dwóch mennic wielkopolskich, poznańskiej i wschowskiej i przekonał się, że równocześnie nie podoła swoim obowiązkom, ustanowił wówczas zastępcą swoim w Wschowie mincerza, niejakiego Ernesta Knorra, który niewątpliwie już dawniej był tutaj czynny i do personelu menniczego należał” (Przedsiębiorcy menniczni w Poznaniu, (w:) Kroniki Miasta Poznania 1927, s. 64).
* Po drugie, porównajmy stylistykę szelągów poznańskich ze wschowskimi. Szelągi z pojedynczym hakiem wyraźnie wpisują się w schemat poznański. Zwróćmy np. uwagę na piękny monogram królewski na szelągach z Poznania, albo na charakterystyczny Snopek umieszczony nad Orłem Białym i Pogonią na awersie szelągów ze Wschowy.
Zostaniemy jednak przy naszej pierwotnej hipotezie: pojedynczy hak należał do Jana Brüssela.
Przyjrzyjmy się jeszcze produktowi mennicy wschowskiej z roku 1596:
Szeląg koronny Zygmunt III Waza, Wschowa 1596
A: Orzeł i Pogoń, powyżej ukoronowany Snopek – herb Wazów, poniżej Lewart – herb podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (1590-1609). Po bokach herbu Lewart inicjały podskarbiego: „IF”. Napis w otoku: SIGI 3 D G REX PO M D L (Zygmunt III z Bożej łaski król Polski wielki książę litewski).
R: Ukoronowany monogram królewski „S”(igismundus). Udołu w otoku róża w tarczy – herb Hermana Rüdigera, zarządcy mennicy bydgoskiej (1594-1601), wschowskiej i poznańskiej (1595-1601) oraz dzierżawcy mennicy krakowskiej (1598). Napis otokowy: SOLI REG-POL 1596 (szeląg Królestwa Polskiego 1596).
Moneta srebrna; średnica 18 mm; waga 0,85 g; mennica Wschowa
Kop. 2007 – 98, R1