Dziś krótki fragment książki „Varia numizmatyczne”
„Polski szeląg, włoskie soldo, czy niemiecki schilling to po łacinie solidus lub w spolszczonej wersji – solid. Starożytni Rzymianie używali tego słowa na określenie czegoś mocnego, trwałego, pełnego, stałego, silnego, jednym słowem solidnego. Po raz pierwszy przymiotnik ten zaczął oznaczać monety w czasach późnego cesarstwa, kiedy to w odróżnieniu od mniej wartościowych złotych aureusów bitych w zachodniej części rzymskiego imperium, słowem solidus zaczęto określać złote aureusy bite na Wschodzie.
Solidus aureus była to więc solidna złota moneta. W krótkim czasie przymiotnik określający jakość złotej monety nabrał cech rzeczownika i stał się jej samoistną nazwą. Od czasów Konstantyna Wielkiego (309/311) solidus stał się podstawową monetą rzymską, a później bizantyńską przez kolejnych siedem stuleci. Do X wieku utrzymywał wysoki standard ok. 4,25 grama czystego złota (…)
Bizancjum, solidus Justynian 527-565
A: Popiersie cesarza na wprost, w zbroi oraz w hełmie z pióropuszem, trzymającego w prawej ręce glob z krzyżem. Napis w otoku: D(ominus) N(oster) IVSTINIANVS P(er) P(etuus) AV(gustus) – Pan nasz Justynian, niezmienny August.
R: Wiktoria (anioł) stojąca na wprost, trzymająca w prawej dłoni długi Chrystogram (krzyż zakończony literą „P”, co w połączeniu ze znakiem krzyża daje monogram Chrystusa – „XP”/XPICTOC/), zaś w lewej dłoni – glob z krzyżem. W polu gwiazda. Napis w otoku: VICTORIA AVGGG (Augustorum) – Zwycięstwo Augustów. Za słowem AVGGG litera „B” – oznaczenie oficyny menniczej mennicy w Konstantynopolu. U dołu w odcinku: CON(stantinopolis) OB(ryziacum). Oznaczenie „OB” – od przymiotnika „obryziacum”, którym określano złoto pierwszej próby, takie, które przeszło próbę ognia („obryza”), lub też od greckiego zapisu liczebnika 72 (O=70, B=2) potwierdzającego, że monetę wybito z 1/72 funta czystego złota.
Moneta złota; średnica ok. 20 mm; waga 4,41 g; mennica Konstantynopol
Pod koniec X wieku historia bizantyńskiego solidusa zaczęła dobiegać końca. Spotkało go to samo co wcześniej aureusa. W warunkach ogólnego kryzysu gospodarczego złota moneta zaczęła być psuta przez kolejnych cesarzy. Zaczęto bić gorsze i lepsze solidy. Potrzebne stały się więc dodatkowe określenia – często urabiane od imion panujących – które wyparły w końcu nazwę solida. W XI wieku zmienił się również tradycyjny kształt złotej monety bizantyńskiej. Pojawiły się charakterystyczne miseczki – królujące w XI i XII wieku trachy (…)
W okresie wczesnego średniowiecza historia solidusa biegła niejako równolegle dwoma torami. Obok Bizancjum solidy były obecne również w Europie Zachodniej. Jednakże tu występowały jako jednostka obrachunkowa. W VII i VIII wieku w niektórych krajach Europy Zachodniej stosowano nazwę solida dla zespołu 30-40 srebrnych denarów odpowiadających wartością złotej monecie bizantyńskiej. Był to tzw. solid długi, w odróżnieniu od solida krótkiego, który od czasów reformy Karola Wielkiego oznaczał 12 denarów.
Reforma Karola Wielkiego była jednym z przełomowych momentów w historii europejskiego mennictwa. Wstępem do niej była przeprowadzona w 789 roku reforma miar i wag. Ustalona została wówczas nowa jednostka wagowa – tzw. funt karoliński o wadze około 408 gramów. Stał się on podstawą przeprowadzonej w kolejnym roku reformy monetarnej. Funt karoliński zawierał 20 solidów, które równały się 240 denarom. Ten system obrachunkowy okazał się niezwykle wygodny i przetrwał przez całe Średniowiecze, a gdzieniegdzie jeszcze dłużej.
W czasach Karola Wielkiego nie wybijano monet o nominale funta czy solida, gdyż były to jednostki obrachunkowe. Wybijano denary. Nazwę „denar” zaczerpnięto ze starożytnego Rzymu. Denary funkcjonowały jako podstawowa moneta srebrna w czasach republiki rzymskiej i w pierwszych wiekach cesarstwa.
Waga denarów Karola Wielkiego wynosiła 1,7 grama. Były one bite z dobrego srebra. W porównaniu z denarami wcześniejszymi, których waga oscylowała w granicach 1,2 grama można było dostrzec różnicę. Dwanaście takich denarów odpowiadało solidowi.
Solidus pojawił się jako fizycznie istniejąca moneta pięćset lat później. Stało się to na przełomie XIII i XIV wieku w Italii (…)”
Książka jest jeszcze dostępna w naszym sklepie:
http://numizmatyka-lublin.pl/1723,pl_dariusz-marzeta-varia-numizmatyczne-lublin-2016.html