Leżąca w dolinie rzeki Czerniejówki dzielnica Kośminek została włączona do Lublina nieco ponad 100 lat temu, w czasie I wojny światowej. Decyzję taką podjął 15 października 1916 roku wojskowy generał-gubernator Karol Kuk. Nazwa dzielnicy pochodzi od nazwiska Michała Kośmińskiego, właściciela słynnego młyna parowego oraz terenów dzisiejszego Kośminka.
Michał Kośmiński wraz ze wspólnikami – Antonim Hemplem i Sewerynem Balickim – zakupili w roku 1857 znajdującą się pod Lublinem kopalnię kamienia, tzw. wapienniki. Plan wspólników był niezwykle ambitny. Zamierzali oni zlikwidować kopalnię i wybudować w tym miejscu osiedle przemysłowe. Obok części przemysłowej w osadzie miały znajdować się mieszkania dla robotników i urzędników, a nawet park miejski.
Już w następnym roku projekt wielkiej inwestycji, autorstwa inżyniera Feliksa Bierzyńskiego był gotowy. Ze względów finansowych plan został jednak zrealizowany tylko częściowo. W roku 1861 stanął młyn parowy oraz magazyn, zaś w roku 1863 – pierwsza w Lublinie piekarnia parowa. Obiekty znajdowały się na obszarze między ulicami Długą, Garbarską i rzeką Czerniejówką. Wkrótce cały zespół otoczono ogrodzeniem. Po bankructwie piekarni, zmieniono przeznaczenie budynku, w którym się znajdowała. Teraz miał on pełnić funkcję gorzelni.
Michał Kośmiński zbankrutował. Należące do niego tereny zostały częściowo przejęte przez państwo. Pozostałe obszary rozparcelowano. Znaczną część wykupili żydzi, którzy rozpoczęli budowę na tym terenie różnych zakładów przemysłowych. Pod koniec XIX wieku zespół młyna parowego znalazł się w rękach Jojne Hersza Zylbera, który w 1901 roku wprowadził daleko idące zmiany. Obiekty znajdujące się w zespole młyna zamienił na magazyny, a głównym budynkiem stała się nowo wybudowana gorzelnia.
W roku 1923 cały obiekt został przejęty przez Bank Handlowy w Łodzi, następnie przez Polski Monopol Tytoniowy (1933), zaś po II wojnie światowej przez Skarb Państwa. W 1993 roku zespół młyna stał się własnością Spółdzielni Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Wtedy jeszcze młyn parowy oraz towarzyszące mu obiekty (piekarnia oraz magazyn) istniały, choć znajdowały się w kiepskim stanie. Obecnie – po kolejnych zmianach własnościowych – nie ma po nich śladu. Na ich miejscu znajduje się parking autobusowy.
***
Dzisiejszy wpis wiąże się z pewnym drobiazgiem, który ostatnio udało mi się kupić. Jest to mianowicie plomba młynarska pochodząca właśnie z młyna parowego na Kośminku. Na awersie plomba posiada napis: MŁYN PAROWY KOŚMINEK. Jest on umieszczony wokół podwójnego okręgu. Na rewersie widnieje oznaczenie jakości mąki: 2/0. Średnica: 20-22 mm; waga: 10,53 g; datowanie: 1861-1901.
***
Literatura:
Studziński J., Zespół dawnego młyna parowego na Kośminku, [w:] Czerepińska J., Michalska G., Studziński J., Katalog architektury przemysłowej w Lublinie, t. II, Lublin 1996 (maszynopis opracowany na zlecenie Państwowej Służby Ochrony Zabytków, w posiadaniu wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie)
Mikulec B., Wśród pionierów polskiego przemysłu [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. T. Radzik, A. Witusik, Lublin 1997
Zabytki Architektury i Budownictwa w Polsce, red. W. Jankowski, I. Kochanowska, M. Róziewicz, t. 22 (województwo lubelskie), Warszawa 1995
http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/mlyn-parowy-na-kosminku-w-lublinie/
https://dzielnice.lublin.eu/kosminek/nasza-dzielnica/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bminek
http://odciskczasu.blogspot.com/2014/09/plomba-myn-parowy-kosminek.html
Fajny wpis, czegoś znowu się dowiedziałem 🙂
🙂