Nie wiem czy zdajecie sobie Państwo sprawę, ale Polska przez pewien czas znajdowała się w unii personalnej w Finlandią.

Polska w całej swojej historii wchodziła w unie personalne z sześcioma państwami. Co to znaczy? To znaczy, że mieliśmy z tymi państwami wspólnych władców. Łącznie naliczyłem czternastu takich, którzy byli jednocześnie władcami Polski oraz innego państwa. Biorę tu pod uwagę tylko rzeczywiście panujących, a nie takich, którzy rościliby sobie prawo do tronu polskiego (jak np. Jan Luksemburski) czy np. szwedzkiego (jak np. Jan Kazimierz Waza). Nie liczę również Bolesława Chrobrego, który na początku drugiego tysiąclecia zajął Czechy. Jego panowanie jako księcia Czech miało bowiem efemeryczny charakter.

No to po kolei.

1.

Zaczęło się w roku 1300 od koronacji króla Czech Wacława II na króla Polski. Jego syn Wacław III przez krótki czas też był uznawany za króla Polski, ale zmarł wkrótce po śmierci ojca i na króla Polski nie zdążył się koronować. Jego więc nie wliczam do statystyki. Podobnie jak Jana Luksemburskiego, który tytułował się królem Polski. Była to jednak fikcja prawna.

Król Polski 1300-1305, król Czech 1278-1305

Grosz praski Wacław II

A: W polu korona, wokół dwa otoki. W otoku wewnętrznym napis: WENCEZLAVS SECVNDVS (Wacław II). W otoku zewnętrznym: DEI GRATIA REX BOEMIE (z Bożej łaski król Czech).

R: Lew czeski w lewo. Otok: GROSSI PRAGENSES (grosze praskie).

Moneta bita w latach 1300-1305; srebro; średnica ok. 28 mm; waga 3,77 g; mennica Kutna Hora; Kop. 10013

2.

Król Węgier Ludwik Andegaweński zasiadł na polskim tronie w wyniku umowy jaką zawarł z Kazimierzem Wielkim. Jako król Węgier był władcą wybitnym. Sprawami Polski za bardzo się jednak nie zajmował. W jego imieniu rządziła u nas Elżbieta Łokietkówna, matka Ludwika ustanowiona regentką.

Król Polski 1370-1382, król Węgier 1342-1382

Denar Ludwik Andegaweński „Saracen”

A: Głowa Saracena (Murzyna) – tzw. godło mówiące kierownika kamery królewskiej i mennicy w Budzie, Włocha zwanego Jakubem Saracenem. Napis w otoku: MONETA LODOVICI (moneta Ludwika). U góry krzyż.

R: Krzyż podwójny (węgierski) – godło państwowe Królestwa Węgier. Napis w otoku (dokończenie napisu na awersie): REGIS HVNGARIE (króla Węgier). U góry krzyż.

Moneta srebrna; średnica ok. 14 mm; waga 0,49 g; Kop. 10038, R

3.

Władysław Jagiełło to najdłużej panujący władca Polski. On właśnie zapoczątkował długotrwały i bardzo owocny bliski związek Polski i Litwy. Był fundatorem malowideł rusko-bizantyjskich w kilku kościołach w Polsce, z których najpiękniejsze powstały w kaplicy Trójcy Świętej w Lublinie. Był też autorem jednego z najbardziej spektakularnych sukcesów militarnych Polski w średniowieczu – zwycięstwa wojsk polsko-litewskich nad wojskami zakonnymi pod Grunwaldem.

Król Polski 1386-1434, władca Litwy 1377-1434

Ternar koronny Władysław Jagiełło

A: Podwójny krzyż Jagiellonów w tarczy, nad tarczą litera W. Napis w otoku: MONE WLADISLAI (moneta Władysława). U góry w otoku krzyż.

R: Orzeł w koronie. Napis (dokończenie napisu na awersie): REGIS POLONIE (króla Polski). U góry w otoku krzyż.

Moneta srebrna; średnica 17 mm; waga 0,64 g; mennica Kraków; Kop. 353, R1

4.

Władysław Warneńczyk odziedziczył po ojcu tron polski, natomiast tron litewski przejął jego młodszy brat Kazimierz Jagiellończyk. Unia polsko-litewska została więc przerwana. Wznowiono natomiast unię polsko-węgierską. Władysław został bowiem po kilku latach królem Węgier. Wmanipulowany w sprawy, które go przerastały (wojna z Turcją) zginął w roku 1444 pod Warną.

Król Polski 1434-1444, król Węgier 1440-1444

Denar koronny Władysław Warneńczyk

A: Zamknięta korona. Górne i dolne płatki lilii korony połączone.

R: Orzeł (szeroka pierś, duża głowa).

Moneta srebrna; średnica 11 mm; waga 0,54 g; mennica Kraków; Kop. 377

5.

Po śmierci starszego brata, władca Litwy Kazimierz Jagiellończyk ociągał się przez kilka lat, ale w końcu objął po nim tron polski. Unia polsko-litewska znów została zawiązana. Kazimierz Jagiellończyk zasiadał na dwóch tronach dość długo. W tym czasie odzyskał z rąk krzyżaków Pomorze Gdańskie oraz spłodził m.in. trzech kolejnych królów Polski, jednego króla Czech, jednego świętego i jednego biskupa. Po jego śmierci nastąpiła podobna sytuacja jak po śmierci Władysława Jagiełły. Starszy syn, Jan Olbracht przejął władze w Polsce, młodszy zaś, Aleksander – na Litwie. Unia polsko-litewska znów została zerwana.

Król Polski 1447-1492, wielki książę litewski 1440-1492

Miejski brakteat guziczkowy Kazimierz Jagiellończyk, Elbląg

A: Herb Elbląga (na tarczy dwudzielnej, górą białej dołem czerwonej – na której umieszczono sieć – dwa krzyże w słup, krzyż górny wycięty z dolnego pola tarczy).

R: negatyw awersu.

Emisja: lata sześćdziesiąte XV w.; moneta srebrna; średnica ok. 11 mm; waga 0,19 g; mennica Elbląg; Kop. 7059; R3

6.

Po śmierci Jana Olbrachta jego młodszy brat władca Litwy Aleksander Jagiellończyk został królem Polski. Unię polsko-litewską ponownie reaktywowano. Aleksander panował dość krótko. Zdążył jednak w tym czasie wybić złotego dukata. Można o tym przeczytać tu:

http://blognumizmatyczny.pl/2016/03/01/aleksander-jagiellonczyk-i-zloty-dukat/

Król Polski 1501-1506, wielki książę litewski 1492-1506

Półgrosz litewski Aleksander Jagiellończyk

A: Herb Litwy Pogoń. Otok: MON ALEXANDRI (moneta Aleksandra)

R: Herb Polski Orzeł, nad nim (w otoku) krzyż. Otok – dokończenie legendy awersu: MAGNI DVC LITVANIE (wielkiego księcia Litwy).

Moneta srebrna; średnica ok. 19,5 mm; waga 1,15 g; mennica Wilno; Kop. 3123

7.

Zygmunt Stary objął trony Polki i Litwy po starszym bracie i panował prawie pół wieku. Nie był władcą wybitnym. Pozwolił np. żeby nad naszą północną granicą zawisło pierwsze na świecie heretyckie państwo, które – jak pokazała historia – miało stanowić jeden z najpoważniejszych problemów Polski. W ciągu kilkudziesięciu lat panowania zagapił się i nie zdążył założyć uniwersytetu. Więcej instynktu politycznego miała jego żona Bona Sforza. Znacznie przerastał go również syn – Zygmunt August.

Król Polski 1506-1548, wielki książę litewski 1506-1548

Trojak miejski Zygmunt Stary, Gdańsk 1539

A: Portret króla w koronie w prawo. Korona z krzyżykiem, na czepcu. Napis w otoku: SIGIS I REX POLO DO TO PRV (Zygmunt I król Polski pan całych Prus). U góry skrzyżowane haki – znak menniczy Michała Fischera, dzierżawcy mennicy gdańskiej.

R: Napis w czterech wierszach: III GROSS AR TRIP CIVI GEDANEN (grosz srebrny potrójny miasta Gdańska). Na dole data – 15 39 – przedzielona herbem Gdańska.

Moneta srebrna; średnica ok. 21 mm; waga 2,70 g; mennica Gdańsk

Kop. 7333, R3

***

Ciąg dalszy wkrótce.

Już jest:

http://blognumizmatyczny.pl/2016/08/25/polskie-unie-personalne-czesc-2/