Budowa zbioru szelągów Zygmunta III Wazy z mennicy koronnej we Wschowie stanowi wielkie wyzwanie. Po pierwsze, są to monety rzadkie. Wśród szelągów wschowskich nie ma odmian pospolitych, oferowanych na rynku numizmatycznym „od ręki”. Niektóre odmiany są rzadkie, ale zdecydowana większość należy do bardzo rzadkich. Po drugie, zdobycie takiego szeląga w przyzwoitym stanie zachowania należy do zadań trudnych. Nie zdarzają się tu „MS-y” i „maxnoty”. Monety te jeśli już pojawiają się w sprzedaży, bardzo często są kiepsko wybite i marnie zachowane.
Są ludzie, którzy przeszkody traktują jako wyzwanie, i dla których wszelkie niedogodności stanowią dodatkową motywację. Być może z tego powodu dla części kolekcjonerów wymienione wyżej trudności stanowią inspirację i zachętę zbierania szelągów wschowskich Zygmunta III Wazy. W przypadku kolekcji tego typu, przy kilkunastu odmianach można już mówić o zaawansowanym zbiorze.
***
Kilka tygodni temu, na początku lutego, na jednej z e-aukcji Warszawskiego Centrum Numizmatycznego był licytowany szeląg koronny z mennicy wschowskiej – brzydki i niedobity. Pech chciał, że ostatnie cyfry daty są na tej monecie nieczytelne. W opisie aukcyjnym umieszczono więc informację: „szeląg 1595 lub 1596”. Zastanówmy się, czy nie udałoby się jednak określić dokładnie roku. Dla kolekcjonerów szelągów wschowskich informacje tego typu mają niebagatelne znaczenie.
Fot. WCN
Najpierw przeanalizujmy, czy ramy czasowe nakreślone przez WCN są prawidłowe. Na jakiej podstawie uznano, że moneta została wybita w 1595 lub 1596 roku? Otóż na awersie, po bokach monogramu królewskiego widnieją dwa znaki. Pierwszy z nich to Róża – herb dzierżawcy mennicy wschowskiej Hermana Rüdigera (od roku 1595 do zamknięcia mennicy w roku 1601). Drugi to ruszt – znak menniczy mincmistrza Andrzeja Laufferta. Pełnił on funkcję kierownika mennicy koronnej we Wschowie w latach 1595-1596. Jest to więc dowód, że zakres czasowy określony przez WCN dla omawianego szeląga jest prawidłowy.
Moneta z aukcji WCN reprezentuje typ z imieniem króla po stronie monogramu, i z inicjałami „IF” po bokach herbu Lewart. Ten schemat ikonograficzny jest obecny zarówno w 1595, jak i w 1596 roku. Temat można jednak podrążyć głębiej. Przyjrzyjmy się napisom otokowym występującym w tym typie szelągów. Zacznijmy od awersu.
1595
SIGI 3 D G REX PO M D L
SIGI 3 D G REX PO M D LI
1596
SIGI 3 D G REX PO M D L
Na awersie szeląga z WCN mamy napis SIGI 3 D G REX PO M D L, a więc w grę wchodzą nadal obydwa roczniki. Być może analiza napisów na rewersie pomoże rozwikłać zagadkę.
1595
SOLIDVS REG POLO 1595
SOLIDVS REG POLONI 1595
1596
SOLIDVS REG POLO 1595
Jaki napis został umieszczony na rewersie szeląga z e-aukcji WCN? SOLIDVS REG POLONI. No to teraz już chyba wszystko jasne. Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że omawiana moneta została wybita w roku 1595.