Dzisiejszy wpis to fragment książki „Opowieści o monetach lubelskich 1595-1601”. Do kupienia tu:
Emisje Zygmunta III Wazy z mennicy koronnej w Lublinie znajdujące się w zbiorach lubelskiego muzeum zostały opisane w roku 1998[1]. Od czasu ukazania się artykułu pani Jolanty M. Ścibior w Lubelskich Wiadomościach Numizmatycznych minęło już ponad 20 lat. W ciągu tego okresu Muzeum Lubelskie zostało przekształcone w Muzeum Narodowe w Lublinie. Kolekcja monet z mennicy lubelskiej nie zwiększyła się jednak. Jaki jest więc sens ponownego opisywania zbioru? Jest kilka powodów. Oto najważniejsze z nich:
- W artykule z roku 1998 tylko kilku opisom towarzyszą fotografie monet. Większość nie jest zilustrowana zdjęciami.
- Przy opisach trojaków nie zostały uwzględnione różnice w rysunku portretów królewskich. Typologia portretów Zygmunta III występujących na trojakach lubelskich została opracowana dopiero w roku 2020[2].
- W artykule J. M. Ścibior nie został uwzględniony znajdujący się w zbiorach lubelskiego muzeum szeląg lubelski z roku 1597. Wówczas był on bowiem przypisywany mennicy poznańskiej.
Kolekcja monet lubelskich MNwL liczy 22 sztuki. Jest to zbiór w miarę reprezentatywny. Dlaczego tylko „w miarę”? Ponieważ nie są tu reprezentowane wszystkie roczniki (brak 1601) oraz typy szelągów, groszy, szóstaków i trojaków. Dlaczego mimo to „reprezentatywny”? Ponieważ w zbiorze MNwL znajdują się monety bite pod rządami wszystkich kolejnych kierowników bądź właścicieli mennicy lubelskiej: Kacpra Rytkiera, Daniela Koste, Hanusza Ecka, Melchiora Reysnera oraz Pawła Orzechowskiego.
Monety emitowane przez mennicę lubelską trafiły do zbiorów muzealnych po roku 1960, czyli po wydzieleniu Gabinetu Numizmatycznego. J. M. Ścibior wymieniła trzy źródła, z których pochodziły wspomniane monety:
- Zakupy od osób prywatnych
- Zakupy w salonach PP DESA
- Zakupy w WCN
Daty pozyskania monet to lata: 1961, 1970, 1971, 1991, 1992, 1993, 1999[3]. Jak widzimy od czasu zakupu ostatniej monety minęło ponad 20 lat. Kolekcja rozwija się więc bardzo wolno i z długimi przerwami.
Wśród monet lubelskich znajdujących się w zbiorze MNwL zdecydowanie wyróżnia się najmniej chyba efektowny szeląg. Jest to bardzo rzadka odmiana z datą umieszczoną po obydwu stronach. Jest ona znana w kilku zaledwie egzemplarzach. Ponadto, do grupy bardzo rzadkich należą monety z następującymi numerami: 2, 4, 10, 17, 22.
***
1. Szeląg koronny, Lublin 1597
N/MON/187/ML[4]
Av.: Orzeł Biały, Pogoń, korona, Snopek. Napis w otoku: SIG 3 D G – R P M D L 97
Rv.: Monogram królewski, I – F, korona, Lewart. Napis w otoku: SOLIDVS – RE POLO 97
16-18 mm; 0,85 g
***
2. Grosz koronny, Lublin 1597
N/10321/ML
Av.: Korona/ SIGIS 3 D G/ REX P M D L/ Lewart, po bokach I-F, po prawej znak Melchiora Reysnera
Rv.: W obwódce wewnętrznej Orzeł Biały. Napis w otoku: GROSVS REG POLONIE 97
22,5 mm; 1,77 g[5]
***
3. Trojak koronny, Lublin 1595 (topór Kacpra Rytkiera)
N/9286/ML
Av.: Portret – typ 1
SIG 3 D G REX POL M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONIAE/ Lewart, po bokach I-F, topór, po bokach u dołu 9-5, lew przebity hakiem
20,1 mm; 2,00 g
***
4. Trojak koronny, Lublin 1595 (topór Kacpra Rytkiera)
N/9373/ML
Av.: Portret – typ 1
SIG 3 D G REX POL M D LIT
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONIAE/ Lewart, po bokach I-F, topór, po bokach u dołu 9-5, lew przebity hakiem
20,8 mm; 2,34 g
***
5. Trojak koronny, Lublin 1595 (bez znaku topór)
N/9374/ML
Av.: Portret – typ 6
SIG 3 D G REX POL M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONIAE/ Lewart, po bokach u góry I-F, po bokach u dołu 9-5, lew przebity hakiem
21 mm; 2,25 g
***
6. Trojak koronny, Lublin 1596
N/3544/ML
Av.: Portret – typ 6
SIG 3 D G REX POL M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONIAE/ Lewart, po bokach u gory I-F, po bokach u dołu 9-6, lew przebity hakiem
21 mm; 2,32 g
***
7. Trojak koronny, Lublin 1596
N/3720/ML
Av.: Portret – typ 10
SIG 3 D G REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONI/ Lewart, po bokach I-F, lew przebity hakiem, po bokach 9-6
21 mm; 2,26 g
***
8. Trojak koronny, Lublin 1597 (bez znaków menniczych)
N/9375/ML
Av.: Portret – typ 19
SIG 3 D G – REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TR R POLO/ NI – 97/ Lewart (rozdziela trzeci wiersz), po bokach I-F
20,1 mm; 2,27 g
***
9. Trojak koronny, Lublin 1597 (znak Hanusza Ecka)
N/9377/ML
Av.: Portret – typ 16
SIG 3 D G REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TR R POLO/ NI – 97/ Lewart (rozdziela trzeci wiersz), po bokach I-F, po prawej znak Hanusza Ecka
20 mm; 1,8 g
***
10. Trojak koronny, Lublin 1597 (znak Hanusza Ecka)
N/9285/ML
Av.: Portret – typ 19
SIG 3 D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, po bokach 9-7, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TR R POLO/ NI/ Lewart (na wysokości trzeciego wiersza i u dołu), po bokach I-F, po prawej znak Hanusza Ecka
20 mm; 2,39 g
***
11. Trojak koronny, Lublin 1597 (znak Melchiora Reysnera)
N/9376/ML
Av.: Portret – typ 21
SIG 3 D – G REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TR R PO 97/ Lewart, po bokach I-F, po prawej znak Melchiora Reysnera
21 mm; 2,25 g
***
12. Trojak koronny, Lublin 1597 (znak Melchiora Reysnera)
N/9287/ML
Av.: Portret – typ 24
SIG 3 D G – REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TR R PO 97/ Lewart, po bokach I-F, po prawej znak Melchiora Reysnera
20,5 mm; 2,47 g
***
13. Trojak koronny, Lublin 1598 (15-L-98)
N/1365/ML
Av.: Portret – typ 33
SIG III D G – REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONI/ I5-L-98
20 mm; 2,01 g
***
14. Trojak koronny, Lublin 1598 (15-L-98)
N/9378/ML
Av.: Portret – typ 35
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRIP REG/ POLONI/ I5-L-98
20 mm; 2,36 g
***
15. Trojak koronny, Lublin 1598 (15-L-98)
N/9379/ML
Av.: Portret – typ 37
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRI REG/ POLONI/ 15-L-98
20 mm; 2,31 g
***
16. Trojak koronny, Lublin 1598 (Lewart)
N/9380/ML
Av.: Portret – typ 38
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRI REG/ POLONI/ L-Lewart-98
20,9 mm; 2,19 g
***
17. Trojak koronny, Lublin 1598 (Lewart)
N/9288/ML
Av.: Portret – typ 39
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRI REG/ POLONI/ 98-Lewart-L
20 mm; 2,01 g
***
18. Trojak koronny, Lublin 1598 (Lewart)
N/9289/ML
Av.: Portret – typ 39
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRI REG/ POLONI/ L-Lewart-98
21 mm; 2,32 g
***
19. Trojak koronny, Lublin 1599
N/1367/ML
Av.: Portret – typ 40
SIG III D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ TRI REG/ POLONI/ L-Lewart-99
20,5 mm; 2,4 g
***
20. Trojak koronny, Lublin 1600
N/526/ML
Av.: Portret – typ 41
SIG 3 D – G REX P M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ 3 RE PO.L/ Lewart, po bokach u góry I-F, po bokach u dołu 16-00
20,7 mm; 2,56 g
***
21. Trojak koronny, Lublin 1600
N/9381/ML
Av.: Portret – typ 41
SIG 3 D G – REX PO M D L
Rv.: III/ Orzeł Biały, Snopek, Pogoń/ GROS ARG/ III RE PO.L/ Lewart, po bokach u góry I-F, po bokach u dołu 16-00
20,5 mm; 2,12 g
***
22. Szóstak koronny, Lublin 1596
N/9264/ML
Av.: Portret króla w obwódce wewnętrznej
SIGI 3 D G REX POLO M D LIT
Rv.: W obwódce wewnętrznej: korona, po bokach 9-6, pod koroną VI, poniżej Orzeł Biały, Snopek, Pogoń, u dołu Lewart, po bokach I-F, po prawej lew przebity hakiem (znak Daniela Koste). Napis w otoku: GROS ARG SEX REG POLONIAE
________________________________________________
[1] J. M. Ścibior: Monety Zygmunta III Wazy z mennicy lubelskiej w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Lubelskiego, „Lubelskie Wiadomości Numizmatyczne” 1998, nr VII
[2] D. Marzęta: Chronologia portretów Zygmunta III na trojakach z mennicy lubelskiej, Lublin 2020
[3] J. M. Ścibior: op. cit., s. 35
[4] Numer inwentarzowy w MNwL
[5] Średnica i waga monet (z wyjątkiem szeląga) na podstawie J. M. Ścibior: op. cit., zaokrąglone do dwóch miejsc po przecinku