W VI i V w. p. n. e w starożytnej Grecji toczono fundamentalny spór ontologiczny, dotyczący tego, co jest istotą wszechrzeczy. Spośród różnych stanowisk wyklarowały się dwa najpotężniejsze. Jedni – w tym niezrównany polemista Zenon z Elei – twierdzili, że podstawową zasadą wszechświata jest stałość i jedność. Jakikolwiek ruch i zmiana nie istnieją. Poczucie wielości rzeczy to ułuda. Na poparcie swego stanowiska Zenon sformułował nawet cztery słynne dowody (dychotomii, Achillesa, strzały oraz stadionu). Z kolei drudzy – wśród nich Heraklit z Efezu – byli zdania iż jedyne, co jest we wszechświecie stałe to ruch i zmiana. Przemijanie i stawanie się – oto istota wszechrzeczy. Nie istnieje nic stałego. Jeśli zdaje nam się, że coś jest niezmienne, to jesteśmy w błędzie. „Wszystko płynie”. „Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki (gdyż płynie w niej już inna woda)”.
Coś mi się zdaje, że słuszność stała po stronie Heraklita. Utwierdziła mnie w tym ostatnia wizyta w Muzeum Czapskich w Krakowie, kiedy to zdałem sobie sprawę, że nie można dwa razy wejść do Czapskich żeby było tak samo. Przy odwiedzinach najwspanialszego Muzeum w Polsce stosuję następującą metodę: za każdym razem (a tych razów było już naprawdę sporo) wybieram sobie jakiś konkretny, wąski temat i drążę go bardzo dokładnie. Może to być mennictwo olkuskie Stefana Batorego, medale Wazów, monety gdańskie, produkcje mennicy lubelskiej, złoto Sasów, czasami jest to kwerenda dotycząca jednej konkretnej monety. Najpierw sporo czytam na dany temat, a potem, jak już jestem w Muzeum, oglądam zawzięcie obiekty należące do wyznaczonej wcześniej grupy, czytam dokładnie wszystkie opisy, robię zdjęcia. No w każdym razie zajmuje mi to większą część czasu. Pozostałą część wystawy stałej oglądam raczej pobieżnie (znam ją bardzo dobrze). Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze wystawa czasowa na pierwszym piętrze, zmieniająca się systematycznie, i zawsze bardzo interesująca.
Podsumowując, każda wizyta u Czapskich jest inna, za każdym razem coś nowego: inne monety, inna perspektywa, inne problemy numizmatyczne do rozwiązania. Czyż nie jest to rozstrzygający dowód, że w sporze starożytnych filozofów rację miał jednak Heraklit z Efezu?
***
Poniżej kilka impresji z mojej ostatniej, rzymskiej wizyty w Muzeum Czapskich:
Aureus, Aleksander Sewer
Przy okazji, nie mogę się oprzeć aby się nie pochwalić 🙂
Obok znakomitych numizmatów z Muzeum Czapskich zaprezentuję kilka późnorzymskich monet z mojego zbiorku:
Follis, Dioklecjan 284-305, Lugdunum (dziś Lyon), emisja 303-305
Av.: Portret cesarza w wieńcu laurowym, napis otokowy: IMP DIOCLETIANVS AVC. Rv.: Geniusz trzymający w prawej ręce paterę nad rozpalonym ołtarzem, w lewej róg obfitości, w polu monety – gwiazda. Napis otokowy: GENIO POP – VLI ROMANI (geniusz ludu rzymskiego), w odcinku: P(ecvnia) LG (oznaczenie mennicy w Lugdunum)
RIC VI 177a; 26-28 mm; 9.30 g
Follis, Galeriusz 293-311, Trier (dziś Trewir), emisja 305-307
Av.: Portret cesarza w zbroi i w wieńcu laurowym, napis otokowy: IMP MAXIMIANVS P F AVG. Rv.: Geniusz trzymający w prawej ręce paterę, w lewej róg obfitości, w polu monety S – F (oznaczenie oficyny menniczej). Napis otokowy: GENIO POPV – LI ROMANI (geniusz ludu rzymskiego), w odcinku: P(ecvnia) TR (oznaczenie mennicy w Trierze)
Kampmann 122.66; RIC VI 652b
Argenteus, Konstancjusz I Chlorus (jako cezar) 293-305 cezar, 305-306 august, Rzym, emisja 295-297
Av.: Portret cesarza w wieńcu laurowym, napis otokowy: CONSTANT – IVS CAES. Rv.: Tetrarchowie (Dioklecjan, Maksymian, Galeriusz i Konstancjusz) skłądają ofiarę na ołtarzu przed bramą obozu wojskowego. Napis w otoku: VIRTVS – MILITVM. W odcinku Δ – oznaczenie oficyny menniczej
Kampmann121.31.1; RIC VI 42a; 18-19 mm; 2,83 g
Follis, Maksymin Daja 305-313, Trier (dziś Trewir), emisja 306-307
Av.: Portret cesarza w wieńcu laurowym, napis otokowy: GAL VAL MAXIMINVS NOB C. Rv.: Geniusz trzymający w prawej ręce paterę, w lewej róg obfitości, w polu monety S – F (oznaczenie oficyny menniczej). Napis otokowy: GENIO POPV – LI ROMANI (geniusz ludu rzymskiego), w odcinku: P(ecvnia) TR (oznaczenie mennicy w Trierze)
RIC VI 667b; 27 mm; 11,42 g
Siliqua, Konstancjusz II 337-361, Lugdunum (dziś Lyon), emisja 360-361
Av.: Portret cesarza w diademie perełkowym, napis otokowy: D N CONSTAN – TIVS P(er)P(etvvs) AVC(vstvs). Rv.: W wieńcu napis: VOTIS/ XXX/ MVLTIS/ XXXX, w odcinku: LVG (oznaczenie mennicy w Lugdunum)
RIC VIII 216; 17 mm; 2,21 g
Follis, Julian Apostata 360-363, Siscia (dziś Sisak w Chorwacji), emisja 361-363
Av.: Portret cesarza w hełmie i diademie, w zbroi, z włócznią i z tarczą. Napis otokowy: D N FL CL IVLI-ANVS P F AVC. Rv.: W wieńcu napis: VOT/ X/ MVLT/ XX, w odcinku: B (oznaczenie oficyny menniczej) SISC
Kampmann 153.36; RIC VIII 421; ok. 18-19 mm; 3,26 g
🙂
