Rządy Hanusza Ecka w mennicy lubelskiej nie trwały zbyt długo. Świadczy o tym niewielka liczba odmian z jego znakiem menniczym. Jeszcze w roku 1597 podskarbi wielki koronny Jan Firlej podpisał kontrakt z Melchiorem Reysnerem na prowadzenie mennicy lubelskiej.

W pracy M. Gumowskiego można znaleźć następujący opis: „mennicę urządził sobie w własnej kamienicy przy ulicy Olejnej położonej (…) Kamienica nazywała się Wiotczyńską, czyli od Wiotczyńskiego została przez Reysnera zakupiona. Nowy nabywca urządzając tu mennicę, musiał ją nieco rozszerzyć i rozbudować”[i]. Wydaje się, że z cytowanego wyżej fragmentu wypływają dwa wnioski. Po pierwsze, skoro dopiero Reysner urządził mennicę przy ulicy Olejnej, znaczy to, że wcześniej znajdowała się ona gdzie indziej. Po drugie Melchior Reysner nie był już zwykłym dzierżawcą – był właścicielem mennicy lubelskiej. Pisał o tym T. Panfil: „już jesienią podskarbi koronny Jan Firlej zmienia zasady prawne normujące funkcjonowanie mennicy: oddaje ją w ręce prywatne, w zamian za czynsz wpłacany do skarbu państwowego ”[ii].

Kupiecka rodzina Reysnerów pochodziła z Gdańska. Już wcześniej prowadzili oni interesy handlowe niedaleko Lublina. W roku 1593 Melchior wraz z bratem Baltazarem zakupili w Zamościu kamienicę. Do samego Lublina zawitał w roku 1595. T. Panfil dotarł do dokumentów, z których wynika iż od lutego 1595 roku Reysner był uwikłany w procesy sądowe z mieszkańcami Lublina, które ciągnęły się do roku 1596[iii]. Kolejny duży interes Melchiora Reysnera to wspomniany wyżej zakup kamienicy przy ulicy Olejnej w Lublinie i urządzenie tam mennicy. Obok prowadzenia mennicy Reysner prowadził równolegle działalność handlową. W Lublinie przy Rynku wynajmował pomieszczenie na sklep. Jego faktorzy działali na obszarze całej Polski: od Lwowa po Gdańsk.

Inwestycja Melchiora Reysnera w mennicę koronną okazała się niefortunna. Wydatki związane z uruchomieniem zakładu przekraczały jego możliwości finansowe. Opowiemy o tym szerzej w następnych odcinkach.

***

Po objęciu kierownictwa mennicy lubelskiej przez Melchiora Reysnera, jeszcze w roku 1597 wybito 22 odmiany trojaków, na których rewersach widniał monogram (znak menniczy) Reysnera – inicjały „MR” z krzyżykiem. Trojaki te zdobiło siedem różnych portretów królewskich.

Portret typu 15

Portret typu 15 wystąpił już wcześniej, w tzw. okresie przejściowym. Wizerunek ten w czasach Reysnera był umieszczany na trojakach jednej tylko odmiany (bez wariantów napisowych). Ogólny schemat ikonograficzny rewersu tej odmiany był powielany w kolejnych odmianach typu 1597.4. Jedyny element „ruchomy” stanowiła data umieszczana w różnych miejscach rewersu.

Portret typu 21

Ten wizerunek Zygmunta III reprezentują trzy odmiany. Pierwsza z końcówką daty „97” na końcu drugiego wiersza i z monogramem „MR” bez tarczy.

Występują tu trzy warianty napisowe:

• D G – REX P
• D – G REX P
• D G – REX PO

Druga odmiana z portretem 21 charakteryzuje się końcówką daty „97” na końcu drugiego wiersza i monogramem „MR” w tarczy.

Tu z kolei mamy pięć wariantów napisowych:

• SIG 3 D G – REX P M D L
• SIG 3 D G – REX PO M D L
• SG 3 D G – REX PO M D L
• SIG 3 D – G REX P M D L
• SIG 3 D G – REX P M D L/ na rewersie nad literą „A” w słowie „ARG” – dodatkowa litera „A”

Trzecia odmiana posiada datę umieszczoną u góry po bokach monogramu „MR” w tarczy. Należy ona do najrzadszych odmian typu 1597.4.

Wyróżnić tu można dwa warianty napisowe:

• REX P
• REX PO

Portret typu 22

Portret ten należy z pewnością do najbardziej udanych wizerunków królewskich, które powstały w Lublinie. Był umieszczany na jednej tylko odmianie.

Dodatkowy wariant napisowy, który można tu wyróżnić powstał w wyniku błędu mincerza. W podstawowym wariancie tej odmiany, po bokach herbu Lewart widnieją inicjały podskarbiego I – F. Drugi wariant zamiast F, ma coś, co wygląda jak przecinek albo ozdobnik.

Portret typu 23

Pierwsza odmiana z tym typem popiersia królewskiego posiada datę „97” na końcu drugiego wiersza.

Mamy tu trzy warianty napisowe:

• D G – REX
• D – G REX
• D G – RE

Druga odmiana należy do arcyrzadkich i charakteryzuje się końcówką daty po bokach monogramu „MR”.

Fot. TPZN

Nie występują tu warianty napisowe.

Portret typu 24

Odmiany można tu wyodrębnić ze względu na rysunek monogramu „MR” – bez tarczy lub w tarczy.

Pierwsza odmiana  – z monogramem Reysnera bez tarczy – dzieli się na dwa warianty napisowe:

• M D (niewykluczone, że niewidoczna litera L została nabita na koronie)
• M D L

W drugiej odmianie – z monogramem w tarczy – nie występują warianty napisowe.

Portret typu 25

Odmiana z popiersiem typu 25 występuje w jednym tylko wariancie i należy do rzadkich.

Portret typu 26

Rzadka jest również odmiana z portretem 26. Podobnie jak poprzednia, nie posiada ona wariantów napisowych.

Fot. iger.wcn.pl

___________________________________________________

Katalog trojaków lubelskich:

http://www.numizmatyka-lublin.pl/pl_literatura,128.html

___________________________________________________

[i] M. Gumowski: Mennica lubelska w latach 1595-1601, „Roczniki Humanistyczne” 1959, z. 2, s. 247

[ii] T. Panfil: Historia mennicy lubelskiej od A. D. 1598 do 1606 w księgach miejskich zapisana, „Lubelskie Wiadomości Numizmatyczne” 1998, nr 7, s. 26

[iii] Idem: Z dziejów mennicy lubelskiej, [w:] Mennice między Bałtykiem z Morzem Czarnym. Wspólnota dziejów, Warszawa 1998, s. 123