Mennica lubelska A. D. 1597 | Blog Numizmatyczny

Z całego prawie siedmioletniego okresu działalności mennicy lubelskiej rocznik 1597 jest chyba najciekawszy. Po pierwsze, pojawił się wówczas Lublinie nowy nominał – grosze. Po drugie, wybito rekordową liczbę odmian. Po trzecie, odmiany te w znacznym stopniu odzwierciedlały częste zmiany personalne w kierownictwie mennicy.

Na początku roku 1597 mennicę w Lublinie opuścił jej dotychczasowy kierownik – Daniel Koste. Zanim to uczynił, zdążył jeszcze wypuścić niewielką serię trojaków ozdobionych swoim znakiem menniczym – lwem przebitym hakiem. Dziś są to monety niezwykle rzadkie, znane w kilku egzemplarzach.

Trojak koronny Zygmunt III Waza, Lublin 1597 (znak menniczy Daniela Koste)

zdjęcie: Warszawskie Centrum Numizmatyczne

II.

Po odjeździe Daniela Koste z Lublina podskarbi Jan Firlej powierzył kierownictwo mennicy jej dotychczasowemu probierzowi – Hanuszowi Eckowi. Początkowo, zanim Eck został oficjalnie mincmistrzem mennicy lubelskiej, poza herbami Polski, Litwy, Wazów i podskarbiego trojaki wychodzące z mennicy lubelskiej nie posiadały żadnych oznaczeń menniczych.

Trojak koronny Zygmunt III Waza, Lublin 1597 (bez znaków menniczych)

W ramach tej odmiany podstawowej występowały liczne odmiany zwykłe. Podstawa do ich wyróżnienia to:

– odmienne portrety króla

– różne umiejscowienie daty na rewersie

– błędny zapis daty

– przedstawienie herbu podskarbiego w tarczy lub bez tarczy

– różne skróty w napisach

– błędy w napisach (np. „SG” zamiast „SIG”, odwrócona litera E w słowie „REG”

– umieszczenie liczby III (wartość monety) nad herbem Snopek lub pod herbem (bardzo rzadkie odmiany)

Poniżej bardzo rzadka odmiana zwykła z nietypowym, dużym popiersiem królewskim i błędnym napisem otokowym (zamiast REX P MDL jest REX P M D). Pisałem o tej odmianie kilka miesięcy temu:

http://blognumizmatyczny.pl/2017/04/15/hipnotyczny-trojak-lubelski-zygmunta-iii-nienotowana-odmiana/

Trojak koronny Zygmunt III Waza, Lublin 1597 (bez znaków menniczych, duże popiersie)

III.

Gdy Hanusz Eck został oficjalnie mincmistrzem mennicy koronnej w Lublinie, na lubelskich trojakach pojawił się jego znak menniczy. Temat ten dość dokładnie omówiłem w jednym z poprzednich wpisów:

http://blognumizmatyczny.pl/2017/05/05/znak-menniczy-hanusza-ecka/

Trojak koronny Zygmunt Waza, Lublin 1597 (znak menniczy Hanusza Ecka)

IV.

Rządy Hanusza Ecka trwały zaledwie kilka miesięcy. Jeszcze w roku 1597 kolejnym kierownikiem mennicy został Melchior Reysner. To właśnie za jego czasów rozpoczęła się w Lublinie produkcja groszy koronnych, wśród których można wyróżnić dwa schematy ikonograficzne: portretowy i napisowy (z koroną na awersie), w sumie cztery odmiany podstawowe:

1. Grosz koronny Zygmunt Waza, Lublin 1597 (na awersie Lewart, na rewersie znak Reysnera)

zdjęcie: Warszawskie Centrum Numizmatyczne

2. Grosz koronny Zygmunt Waza, Lublin 1597 (na awersie Lewart, bez znaku Reysnera na rewersie)

zdjęcie: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

3. Grosz koronny Zygmunt Waza, Lublin 1597 (bez herbu Lewart na awersie i bez monogramu Reysnera na rewersie)

skan z książki E. Kopicki: Monety Zygmunta III Wazy, Wydawnictwo NEFRYT, Szczecin 2007

4. Grosz koronny Zygmunt Waza, Lublin 1597

awers: napis w dwóch (lub trzech) wierszach, powyżej korona, poniżej Lewart i inicjały Jana Firleja oraz monogram Reysnera; rewers: Orzeł Biały, napis otokowy.

***

Trojaki z roku 1597 za rządów Reysnera bito w jednej odmianie podstawowej, którą można podzielić na odmiany zwykłe (różne portrety króla, umiejscowienie daty, monogram Reysnera w obwódce lub bez obwódki, różnice w napisach). Do arcyrzadkich należy odmiana, gdzie końcówka daty umieszczona jest po bokach monogramu Reysnera. Do rzadkich należą odmiany ze znakiem mincerskim „MR” umieszczonym w obwódce (tarczy), a także odmiany z portretem królewskim, gdzie wizerunek monarchy zdobi tzw. kryza w typie hiszpańskim (nazywana niekiedy „wachlarzowatą”).